استفتائات مقام معظم رهبری دامت برکاته
شرایط وجوب امر به معروف و نهى از منکر *س ۱۰۵۳: اگر امر به معروف و نهى از منکر مستلزم […]
شرایط وجوب امر به معروف و نهى از منکر
*س ۱۰۵۳: اگر امر به معروف و نهى از منکر مستلزم بىآبرویى کسى که واجب را ترک کرده و یا فعل حرام را به جا آورده باشد، و موجب کاسته شدن احترام او در برابر مردم گردد، چه حکمى دارد؟ج: اگر در امر به معروف و نهى از منکر، شرایط و آداب آن رعایت شود و از حدود آن تجاوز نشود، اشکال ندارد.
*س ۱۰۵۴: بنا بر اینکه وظیفه مردم در امر به معروف و نهى از منکر در نظام جمهورى اسلامى، اکتفا به امر به معروف و نهى از منکر زبانى است و مراتب دیگر آن بر عهده مسئولین است، آیا این نظریه، حکم از طرف دولت است یا فتوا؟
ج: فتواى فقهى است.
*س ۱۰۵۵: آیا در مواردى که راه جلوگیرى از وقوع منکر منحصر به ایجاد مانع بین فعل حرام و فاعل آن، و آن هم متوقف بر کتک زدن وى یا زندانى کردن و سخت گرفتن بر او و یا تصرّف در اموال وى هرچند با تلف کردن آن باشد، مىتوان بدون کسب اجازه از حاکم، اقدام به آن از باب نهى از منکر نمود؟
ج: این موضوع حالات و موارد مختلفى دارد، بهطور کلى مراتب امر به معروف و نهى از منکر، اگر متوقف بر تصرّف در نفس یا مال کسى که فعل حرام را بجا آورده نباشد، احتیاج به کسب اجازه از کسى ندارد، بلکه این مقدار بر همه مکلّفین واجب است. ولى مواردى که امر به معروف و نهى از منکر متوقف بر چیزى بیشتر از امر و نهى زبانى باشد، اگر در سرزمینى باشد که داراى نظام و حکومت اسلامى است و به این فریضه اسلامى اهمیت داده مىشود، احتیاج به اذن حاکم و مسئولین ذیربط و پلیس محلى و دادگاههاى صالح دارد.
*س ۱۰۵۶: اگر نهى از منکر در امور بسیار مهم مانند حفظ نفس محترمه، متوقف بر کتک زدنى که منجر به زخمى شدن مهاجم و احیاناً قتل او باشد، آیا در این موارد هم اذن حاکم شرط است؟
ج: اگر حفظ نفس محترمه و جلوگیرى از وقوع قتل، مستلزم دخالت فورى و مستقیم باشد، جایز بلکه شرعاً از باب وجوب حفظ جان نفس محترمه واجب است و از جهت ثبوتى متوقف بر کسب اجازه از حاکم و یا وجود امر به آن نیست، مگر آنکه دفاع از نفس محترمه متوقف بر قتل مهاجم باشد که صورتهاى متعددى دارد که احکام آنها هم ممکن است متفاوت باشد.
*س ۱۰۵۷: کسى که مىخواهد شخصى را امر به معروف و نهى از منکر نماید، آیا باید قدرت بر آن را داشته باشد؟ در چه زمانى امر به معروف و نهى از منکر بر او واجب مىشود؟
ج: آمر به معروف و نهى کننده از منکر باید عالم به معروف و منکر باشد، و همچنین بداند که فاعل منکر عمداً و بدون عذر شرعى مرتکب آن مىشود، و زمانى اقدام به امر ونهى واجب مىشود که احتمال تأثیر امر به معروف و نهى از منکر در مورد آن شخص داده شود، و ضررى براى خود او نداشته باشد، و در این مورد باید تناسب بین ضرر احتمالى و اهمیت معروفى را که به آن امر مىنماید یا منکرى که از آن نهى مىکند، ملاحظه نماید. در غیر این صورت، امر به معروف و نهى از منکر بر او واجب نیست.
*س ۱۰۵۸: اگر یکى از اقوام انسان مبادرت به ارتکاب معصیت کند و نسبت به آن لاابالى باشد، تکلیف ما نسبت به رابطه با او چیست؟
ج: اگر احتمال بدهید که ترک معاشرت با او موقتا موجب خوددارى او از ارتکاب معصیت مىشود، به عنوان امر به معروف و نهى از منکر واجب است، و در غیر این صورت، قطع رحم جایز نیست.
*س ۱۰۵۹: آیا ترک امر به معروف و نهى از منکر بر اثر ترس از اخراج از کار، جایز است؟ مثلاً با اینکه مىبیند مسئول یکى از مراکز آموزشى که با طبقه جوان در دانشگاه ارتباط دارد، مرتکب اعمال خلاف شرع مىشود و یا زمینه ارتکاب گناه در آن مکان را فراهم مىآورد. اگر او را نهى از منکر نماید ترس آن دارد که از طرف مسئول مقدمات اخراج او از کار فراهم شود.
ج: بهطور کلى اگر خوف دارد که در صورت اقدام به امر به معروف و نهى از منکر ضرر قابل توجهى متوجه خود او شود، انجام آن واجب نیست.
*س ۱۰۶۰: اگر در بعضى از محیطهاى دانشگاهى معروف ترک شود و معصیت رواج پیدا کند و شرایط امر به معروف و نهى از منکر هم وجود داشته باشد و امر کننده به معروف و نهى کننده از منکر شخصى مجرّد باشد که هنوز ازدواج نکرده است آیا به خاطر مجرّد بودن، امر به معروف و نهى از منکر از او ساقط مىشود یا خیر؟
ج: اگر موضوع و شرایط امر به معروف و نهى از منکر محقق باشد، تکلیف شرعى و وظیفه واجب اجتماعى و انسانى همه مکلفین است، و حالتهاى مختلف مکلّف مانند مجرّد یا متأهل بودن در آن تاثیر ندارد، و به صرف اینکه مکلّف مجرد است، تکلیف از او ساقط نمىشود.
*س ۱۰۶۱: اگر شخصى داراى نفوذ و موقعیت اجتماعى خاصى باشد که اگر بخواهد مىتواند بر معترضین به خود ضرر وارد سازد، و شواهدى هم دلالت کند بر اینکه وى مرتکب گناه و کارهاى خلاف و دروغگویى مىشود، با این وضع، آیا جایز است امر به معروف و نهى از منکر را در مورد او ترک کنیم یا اینکه با وجود ترس از ضرر رساندن او، واجب است او را امر به معروف و نهى از منکر کنیم؟
ج: اگر ترس از ضرر منشأ عقلایى داشته باشد، مبادرت به امر به معروف و نهى از منکر واجب نیست، بلکه تکلیف از شما ساقط مىشود. ولى سزاوار نیست کسى به مجرد ملاحظه مقام کسى که واجب را ترک کرده و یا مرتکب فعل حرام شده و یا به مجرد احتمال وارد شدن ضرر کمى از طرف او، تذکر و موعظه به برادر مؤمن خود را ترک کند.
*س ۱۰۶۲: گاهى در اثناى امر به معروف و نهى از منکر مواردى پیش مىآید که شخص گناهگار بر اثر عدم آگاهى از واجبات و احکام اسلامى، با نهى از منکر، نسبت به اسلام بدبین مىشود، و اگر هم او را به حال خود رها کنیم، زمینه فساد و ارتکاب گناه توسط دیگران را فراهم مىکند، تکلیف ما در این موارد چیست؟
ج: امر به معروف و نهى از منکر با رعایت شرایط آن یک تکلیف شرعى عمومى براى حفظ احکام اسلام و سلامت جامعه است، و مجرّد توهم اینکه موجب بدبینى فاعل منکر یا بعضى از مردم نسبت به اسلام مىگردد، باعث نمىشود که این وظیفه بسیار مهم ترک شود.
*س ۱۰۶۳: اگر مأمورانى که از طرف دولت وظیفه جلوگیرى از فساد را بر عهده دارند، در انجام وظیفه خود کوتاهى کنند، آیا خود مردم مىتوانند اقدام به این کار کنند؟
ج: دخالت اشخاص دیگر در امورى که از وظائف نیروهاى امنیتى و قضایى محسوب مىشود، جایز نیست، ولى مبادرت مردم به امر به معروف و نهى از منکر با رعایت حدود و شرایط آن، اشکال ندارد.
*س ۱۰۶۴: آیا وظیفه افراد در امر به معروف و نهى از منکر این است که فقط به امر به معروف و نهى از منکر زبانى اکتفا کنند؟ و اگر اکتفا به تذکر زبانى واجب باشد، این امر با آنچه در رسالههاى عملیه بهخصوص تحریر الوسیله آمده است، منافات دارد، و اگر مراتب دیگرِ امر به معروف و نهى از منکر هم براى افراد در موارد لزوم جایز باشد، آیا در صورت نیاز مىتوان همه مراتب مذکور در تحریر الوسیله را انجام داد؟
ج: با توجه به اینکه در زمان حاکمیت و اقتدار حکومت اسلامى مىتوان مراتب دیگر امر به معروف و نهى از منکر را که بعد از مرحله امر و نهى زبانى هستند، به نیروهاى امنیتى داخلى (پلیس) و قوه قضائیه واگذار کرد، بهخصوص در مواردى که براى جلوگیرى از ارتکاب معصیت چارهاى جز اعمال قدرت از طریق تصرّف در اموال کسى که فعل حرام انجام مىدهد یا تعزیر و حبس او و مانند آن نیست، در چنین زمانى با حاکمیت و اقتدار چنین حکومت اسلامى، واجب است مکلفین در امر به معروف و نهى از منکر به امر و نهى زبانى اکتفا کنند، و در صورت نیاز به توسل به زور، موضوع را به مسئولین ذیربط در نیروى انتظامى و قوه قضائیه ارجاع دهند و این منافاتى با فتاواى امام راحل (قدّسسرّه) در این رابطه ندارد. ولى در زمان و مکانى که حاکمیت و اقتدار با حکومت اسلامى نیست، بر مکلفین واجب است که در صورت وجود شرایط، جمیع مراتب امر به معروف و نهى از منکر را با رعایت ترتیب آنها تا تحقق غرض انجام دهند.
*س ۱۰۶۵: بعضى از رانندگان از نوارهاى موسیقى غنا و حرام استفاده مىکنند و علىرغم نصیحتها و راهنمایىها آن را خاموش نمىکنند، خواهشمندیم نحوه برخورد مناسب با این موارد و این افراد را بیان فرمایید، آیا برخورد شدید با آنان جایز است یا خیر؟
ج: با تحقق شرایط نهى از منکر، بر شما بیشتر از نهى زبانى از منکر واجب نیست، و در صورتى که مؤثر واقع نشود، واجب است که از گوشدادن به غنا و موسیقى حرام اجتناب کنید، و اگر بهطور غیر ارادى صداى موسیقى حرام و غنا به گوش شما برسد، چیزى بر شما نیست.
*س ۱۰۶۶: من در یکى از بیمارستانها به کار مقدس پرستارى مشغولم، گاهى در بعضى از قسمتهاى محل کارم ملاحظه مىکنم که تعدادى از بیماران به نوارهاى موسیقى مبتذل و حرام گوش مىدهند، من آنان را نصیحت مىکنم که این کار را نکنند و بعد از نصیحت مجدّد آنان، چنانچه بىاثر باشد، نوار را از ضبط صوت بیرون آورده و پس از پاک کردن، آن را به آنان بر مىگردانم، آیا اینگونه برخورد جایز است یا خیر؟
ج: محو محتویات باطل براى جلوگیرى از استفاده حرام از نوار، جایز است، ولى این کار منوط به اجازه مالک یا حاکم شرع است.
*س ۱۰۶۷: از بعضى از منازل صداى موسیقى شنیده مىشود که معلوم نیست جایز است یا خیر، و گاهى صداى آن بلند است بهطورى که باعث اذیت و آزار مؤمنین مىشود، وظیفه ما در برابر آن چیست؟
ج: تعرض به داخل خانههاى مردم جایز نیست، و امر به معروف و نهى از منکر متوقف بر تشخیص موضوع و تحقق شرایط آن است.
*س ۱۰۶۸: امر و نهى زنانى که حجاب کامل ندارند، چه حکمى دارد، و در صورتى که انسان هنگام نهى زبانى از تحریک شهوت خود بترسد، چه حکمى دارد؟
ج: نهى از منکر متوقف بر نگاه با ریبه به زن نامحرم نیست، و بر هر مکلفى واجب است که از حرام اجتناب کند، بهخصوص زمانى که مبادرت به انجام فریضه نهى از منکر مىکند.
کیفیت امر به معروف و نهى از منکر
س ۱۰۶۹: وظیفه فرزند در برابر پدر و مادر و یا زن در برابر شوهرش، اگر خمس یا زکات اموال را نپردازند، چیست؟ آیا براى آنان تصرّف در مالى که خمس یا زکات آن پرداخت نشده و مخلوط به حرام است با توجه به تأکیدات وارد در روایات مبنى بر عدم استفاده از آن، به سبب آلوده کردن روح انسان جایز است؟
ج: بر آنان واجب است که هنگام مشاهده ترک معروف یا انجام حرام توسط پدر و مادر یا شوهر، به امر به معروف و نهى از منکر در صورت تحقق شرایط آن مبادرت کنند، ولى تصرّف در اموال آنان اشکال ندارد، مگر آنکه یقین به وجود خمس یا زکات در خصوص مالى که مصرف مىکنند، داشته باشند، که در این صورت واجب است که از ولىّ امر خمس و زکات نسبت به آن مقدار اجازه بگیرند.
*س ۱۰۷۰: روش مناسبى که بهتر است فرزند در برابر پدر و مادرى که بر اثر عدم اعتقاد کامل به تکالیف دینى، به آنها اهمیت نمىدهند، اتخاذ نماید، کدام است؟
ج: واجب است که با زبان نرم و مراعات احترام ایشان به عنوان پدر و مادر، آنان را امر به معروف و نهى از منکر کند.
*س ۱۰۷۱: برادر من مسائل شرعى و اخلاقى را رعایت نمىکند و تاکنون نصیحت در او تأثیرى نداشته است، وظیفه من هنگام مشاهده رفتارهاى او چیست؟
ج: واجب است از اعمال خلاف شرع وى اظهار تنفر کنید و او را به هر روش برادرانهاى که مفید و مؤثر مىدانید، موعظه کنید، ولى قطع رحم، جایز نیست.
*س ۱۰۷۲: رابطه با اشخاصى که در گذشته مرتکب اعمال حرامى مانند شرب خمر شدهاند، چگونه باید باشد؟
ج: معیار وضعیت فعلى اشخاص است، اگر از آنچه انجام دادهاند، توبه کرده باشند، معاشرت با آنان مانند معاشرت با سایر مؤمنین است. ولى کسى که در حال حاضر هم مرتکب حرام مىشود، باید او را از طریق نهى از منکر از آن کار منع کرد، و اگر از انجام فعل حرام اجتناب نمىکند مگر با دورى جستن از او، قطع رابطه و ترک معاشرت با وى از باب نهى از منکر واجب مىشود.
*س ۱۰۷۳: با توجه به هجوم مستمر فرهنگ غربى که در تضاد با اخلاق اسلامى است، و رواج بعضى از عادتهاى غیراسلامى، مثل به گردن آویختن صلیب طلایى توسط بعضى از مردان، و یا استفاده بعضى از زنان از مانتو با رنگهاى زننده، و یا استفاده بعضى از مردان و زنان، از زیورآلات و عینکهاى تیره و ساعت هایى که جلب نظر مىکند و استفاده از آنها نزد عرف مردم قبیح است، و عدهاى از آنها حتى بعد از امر به معروف و نهى از منکر هم اصرار بر کار خود دارند، امیدواریم حضرتعالى روشى را که باید در برابر این افراد در پیش گرفت، بیان فرمایید.
ج: پوشیدن طلا یا آویختن آن به گردن بر مردان مطلقاً حرام است، و پوشیدن لباسهایى که از نظر دوخت یا رنگ یا غیر آن تقلید و ترویج فرهنگ مهاجمِ غیر مسلمانان در نظر عرف محسوب مىشود، جایز نیست. همچنین استفاده از زیورآلاتى که استعمال آن تقلید از فرهنگ تهاجمى دشمنان اسلام و مسلمین محسوب شود، جایز نیست، و بر دیگران واجب است که در برابر اینگونه مظاهر فرهنگى تقلیدى از بیگانگان مبادرت به نهى از منکر زبانى کنند.
*س ۱۰۷۴: گاهى مشاهده مىکنیم که دانشجوى دانشگاهى و یا کارمندى مرتکب فعل حرام مىشود، حتى بعد از تذکرات و راهنمایىهاى مکرر هم از کار خود دست برنمىدارد، بلکه بر انجام کارهاى زشت که باعث ایجاد جو فاسد در دانشگاه است، اصرار مىورزد، نظر شریف جنابعالى درباره اِعمال بعضى از مجازاتهاى ادارى مؤثر مثل ثبت در پرونده آنها چیست؟
ج: با مراعات نظام داخلى دانشگاه اشکال ندارد، و بر جوانان عزیز لازم است که مسأله امر به معروف و نهى از منکر را جدى گرفته و شرایط و احکام شرعى آن را به دقت بیاموزند و این اصل را عام و فراگیر نموده و روشهاى اخلاقى و مؤثر را براى تشویق فعل معروف و جلوگیرى از ارتکاب محرمات به کار بگیرند، و از استفاده از آن براى اغراض شخصى باید خوددارى نمایند و بدانند که این راه بهترین و مؤثرترین روش براى ترویج کار خیر و جلوگیرى از شرّ است. خداوند شما را به آنچه رضاى او در آن است، موفق بدارد.
* س ۱۰۷۵: آیا جواب ندادن به سلام کسى که فعل حرام انجام مىدهد، براى تنبیه او جایز است؟
ج: جوابِ سلامِ مسلمان شرعاً واجب است، ولى اگر بر خوددارى از جواب سلام به قصد نهى از منکر، عرفاً نهى و منع از منکر صدق کند، جایز است.
*س ۱۰۷۶: اگر براى مسئولین به طور قطعى ثابت شود که بعضى از کارمندان ادارات در خواندن نماز کوتاهى کرده و یا اصلاً نماز نمىخوانند و نصیحت و راهنمایى هم تأثیرى نداشته باشد، در برابر اینگونه افراد چه وظیفهاى دارند؟
ج: در عین حال واجب است که از تأثیر مداومت بر امر به معروف و نهى از منکر با رعایت شرایط آن غفلت نکنند، در صورت ناامیدى از تأثیر امر به معروف نسبت به آنان، اگر بر حسب مقررات قانونى محروم ساختن اینگونه افراد از مزایاى شغلى مجاز باشد، باید در مورد آنان اجرا شود و به آنان تذکر هم داده شود که این محرومیت بر اثر سستى و کوتاهىشان در انجام این فریضه الهى اتخاذ شده است.
مسائل متفرقه امر به معروف و نهى از منکر
*س ۱۰۷۷: خواهرم مدتى است با مردى ازدواج کرده که نماز نمىخواند و چون همیشه در جمع ما حضور دارد، مجبور به صحبت و معاشرت با وى هستم و گاهى بنا به درخواست خودش او را در بعضى از کارها کمک مىکنم، سؤال من این است که آیا شرعاً براى من سخن گفتن با وى و معاشرت و یارى کردن او جایز است؟ و نسبت به او چه تکلیفى دارم؟
ج: بر شما به جز مداومت بر امر او به معروف و نهى وى از منکر، در صورت تحقق شرایط آن، چیزى واجب نیست، و معاشرت و یارى کردن او اگر سبب تشویق بیشتر او بر ترک نماز نباشد، اشکال ندارد.
*س ۱۰۷۸: اگر رفت و آمد و معاشرت علماى اعلام با ظالمین و سلاطین جور باعث کاهش ظلمشان شود، آیا جایز است یا خیر؟
ج: اگر براى عالم در این موارد ثابت شود که ارتباط او با ظالم منجر به منع ظلم او مىشود و در نهى وى از منکر مؤثر است و یا مسأله مهمى مستلزم اهتمام و پیگیرى آن نزد ظالم باشد، اشکال ندارد.
* س ۱۰۷۹: چند سالى است که ازدواج کردهام و به مسائل شرعى و امور دینى اهمیت فراوانى مىدهم و مقلد امام راحل(قدّسسرّه) هستم، ولى متأسفانه همسرم به مسائل دینى اهمیت چندانى نمىدهد، گاهى بعد از مشاجره لفظى، یک بار نماز مىخواند، ولى باز دوباره ترک مىکند و این رفتار او مرا بسیار رنج مىدهد، وظیفه من در برابر او چیست؟
ج: وظیفه شما فراهم نمودن زمینه اصلاح او به هر وسیله ممکن است، و باید از هرگونه خشونت که حاکى از بداخلاقى و ناسازگارى شما باشد، خوددارى کنید، و اطمینان داشته باشید که شرکت در مجالس دینى و رفت و آمد با خانوادههاى متدیّن تأثیر بسیار زیادى در اصلاح او دارد.
* س ۱۰۸۰: اگر مرد مسلمانى با استناد به قرائنى اطلاع پیدا کند که همسرش با اینکه چندین فرزند دارد، بهطور پنهانى مرتکب اعمال خلاف عفت مىشود، ولى دلیل شرعى براى اثبات آن مثل شاهدى که حاضر به شهادت دادن باشد، در اختیار ندارد. با توجه به اینکه فرزندان او تحت تربیت چنین زنى هستند، رفتار وى با او چگونه باید باشد؟ در صورت شناسایى فرد یا افرادى که مرتکب این عمل شنیع و مخالف احکام الهى شدهاند، با توجه به اینکه ادلّه قابل ارائه به دادگاه شرعى بر علیهشان وجود ندارد، چگونه باید با آنان برخورد کرد؟
ج: واجب است از سوء ظن و استناد به قرائن و شواهد ظنى اجتناب شود، و در صورت احراز ارتکاب فعلى که شرعاً حرام است، جلوگیرى از آن از طریق تذکر و نصیحت و نهى از منکر واجب است، و اگر نهى از منکر مؤثر نباشد، در صورت وجود دلائل اثبات کننده، مىتوان به مراجع قضایى مراجعه کرد.
*س ۱۰۸۱: آیا دختر مىتواند پسر جوانى را راهنمایى کرده و با رعایت موازین اسلامى به او در درس و غیر آن کمک کند؟
ج: در فرض سؤال اشکال ندارد، ولى باید از فریب و وسوسههاى شیطانى جداً پرهیز شود، و احکام شرع در این رابطه مانند خلوت نکردن با اجنبى مراعات گردد.
*س ۱۰۸۲: اگر کارکنان ادارات و مؤسسات در محل کار خود ارتکاب تخلفات ادارى و شرعى را توسط مسئولین مافوق مشاهده کنند، چه وظیفهاى دارند؟ اگر کارمندى خوف داشته باشد که در صورت مبادرت به نهى از منکر ضررى از طرف مسئولین بالاتر متوجه او شود، آیا تکلیف از او ساقط مىشود؟
ج: اگر شرایط امر به معروف و نهى از منکر وجود داشته باشد، باید امر به معروف و نهى از منکر کنند، در غیر این صورت تکلیفى در آن مورد ندارند. همچنین با وجود خوف از ضرر قابل توجه هم تکلیف از آنان ساقط مىشود، این حکم در مواردى است که حکومت اسلامى حاکم نباشد. ولى با وجود حکومت اسلامى که اهتمام به اجراى این فریضه الهى دارد، بر کسى که قادر بر امر به معروف و نهى از منکر نیست، واجب است که نهادهاى مربوطه را که از طرف حکومت براى این کار اختصاص یافتهاند، مطلع نماید و تا کندهشدن ریشههاى فاسد که فسادآور هم هستند، موضوع را پیگیرى کند.
*س ۱۰۸۳: اگر در یکى از ادارههاى دولتى اختلاس از بیتالمال صورت بگیرد و این اختلاس استمرار داشته باشد و شخصى این توانایى را در خود ببیند که اگر مسئولیت آن اداره را بر عهده بگیرد، مىتواند این وضع را اصلاح کند، و این کار هم فقط از طریق دادن رشوه به یکى از کسانى که مسئول آن هستند، امکانپذیر است، آیا دادن رشوه براى جلوگیرى از اختلاس در بیتالمال، که در حقیقت دفع افسد به فاسد است، جایز است یا خیر؟
ج: وظیفه اشخاصى که از تخلفات قانونى مطلع مىشوند، نهى از منکر با رعایت شرایط و ضوابط شرعى آن است، و توسل به رشوه و راههاى غیرقانونى براى هر عملى هرچند به منظور جلوگیرى از فساد، جایز نیست. البته، با فرض وقوع چنین عملِ خلافِ شرع و قانون در کشورى که نظام اسلامى بر آن حاکم است، وظیفه مردم به مجرد عجز شخصى از امر به معروف و نهى از منکر ساقط نمىشود، بلکه واجب است که به نهادهاى مربوط اطلاع داده و موضوع را پیگیرى نمایند.
*س ۱۰۸۴: آیا منکرات امور نسبى هستند تا با مقایسه محیط دانشگاه مثلاً با محیطهاى بدتر از آن، نهى از منکر نسبت به بعضى از منکرات ترک شود و جلوى آن به دلیل اینکه نسبت به سایر منکرات حرام و منکر محسوب نمىشود، گرفته نشود؟
ج: منکرات از این جهت که منکر هستند، فرقى بین آنها نیست، ولى در عین حال ممکن است که بعضى از آنها در مقایسه با منکرات دیگر داراى حرمت شدیدترى باشد. به هرحال نهى از منکر براى کسى که شرایط آن را احراز کرده، یک وظیفه شرعى است و ترک آن جایز نیست، و در این حکم بین منکرات و محیطهاى دانشگاهى و غیر دانشگاهى تفاوتى وجود ندارد.
*س ۱۰۸۵: مشروبات الکلى که در حوزههاى مأموریتى متخصصینِ بیگانه که گاهى در بعضى از مؤسسات کشور اسلامى کار مىکنند، یافت مىشود و آن را در منازل یا محل اختصاصى سکونت خود تناول مىکنند، و همچنین آماده کردن گوشت خوک و خوردن آن توسط آنان چه حکمى دارد؟ و ارتکاب اعمال منافى عفت و ارزشهاى حاکم بر مردم، توسط آنان داراى چه حکمى است؟ مسئولین کارخانهها و اشخاصى که با آنان در ارتباط هستند، چه تکلیفى دارند؟ بعد از اعلام به مسئولین کارخانهها و نهادهاى مربوطه در آن استان، اگر هیچگونه اقدامى انجام ندهند، تکلیف چیست؟
ج: بر مسئولین مربوطه واجب است که به آنان دستور دهند که از تظاهر به امورى مثل شرابخوارى، خوردن گوشتهاى حرام خوددارى کنند و آنان را از خوردن علنى آنها منع نمایند. ولى امورى که با عفت عمومى منافات دارد، به هیچ وجه نباید به آنان اجازه انجام آن داده شود. به هر حال، از طرف مسئولین مربوطه باید تدابیر مناسبى در اینباره اتخاذ شود.
*س ۱۰۸۶: بعضى از برادران براى امر به معروف و نهى از منکر و نصیحت و ارشاد به مکانهایى مىروند که ممکن است زنان بىحجاب در آنجا حضور داشته باشند، آیا از آنجا که براى امر به معروف به آنجا رفتهاند، نگاهکردن به زنهاى بىحجاب براى آنان جایز است؟
ج: نگاهِ اول اگر بدون قصد باشد، اشکال ندارد، ولى نگاه عمدى به غیر از صورت و دستها تا مچ جایز نیست، هرچند به قصد امر به معروف باشد.
*س ۱۰۸۷: وظیفه جوانان مؤمن در دانشگاههاى مختلط در برابر مفاسدى که در بعضى از آن مکانها مشاهده مىکنند، چیست؟
ج: بر آنان واجب است که ضمن دورى جستن از ابتلا به مفاسد، در صورت تمکن و تحقق شرایط امر به معروف و نهى از منکر مبادرت به انجام این فریضه کنند.
*امر به معروف و نهى از منکر در صورت احتمال ضرر
س: آیا امر به معروف و نهى از منکر به معلمان در صورتى که احتمال بدهیم که براى ما ضرر نمرهاى داشته باشد جایز مىباشد؟
ج) موارد معروف و منکر مختلف است و صرف احتمال ضعیف ضرر، رافع تکلیف نیست.
امر کافر به معروف
س: با توجه به وجوب امر به معروف آیا ما باید کافران را نیز امر به معروف کنیم؟
ج) مورد وجوب امر به معروف مورد علم طرف به معروف و منکر است و کفار ولو مکلف به فروع هستند ولى چون توجه و اعتقاد به حلیت و حرمت ندارند مورد امر به معروف و نهى از منکر نمىباشند.
تذکر به افرادى که از روى سهلانگارى نماز را نشسته مىخوانند
*س: باتوجه به اینکه نماز نشسته شرایطى دارد اما بسیارى از افراد مخصوصاً خانمهاى مسن با کوچکترین پا دردى نماز را نشسته مىخوانند آیا باید به آنان تذکر داد؟
ج) در فرض مذکور تذکر لازم نیست مگر اینکه اشتباه ناشى از جهل به حکم باشد که در این صورت بنابر احتیاط ارشاد، لازم است.
*س: اگر فردى بعد از امر به معروف کار ناپسندش را تکرار کند آیا باید مجدداً او را ارشاد کنیم؟
ج) آرى مجدّداً با وجود شرایط امر به معروف و نهى از منکر لازم است امر به معروف و نهى از منکر کنید.
اعلان تخلّفات به نیروى انتظامى
*س: در همسایگى ما شخصى داراى دستگاه ماهواره است. اگر امر به معروف به صورت گفتار و به نرمى باعث شود ما متضرر شویم و یا احتمال این را بدهیم که در آنها اثرى نداشته باشد. آیا وظیفه ما این است که به نیروى انتظامى اطلاع دهیم؟
ج) اگر از ماهواره استفادهى حرام مىشود و با اعلام به نیروى انتظامى جلوى استفاده حرام گرفته خواهد شد، اعلام، از مصادیق نهى از منکر است و لازم مىشود.
*تحصیل پست و مقام جهت امر به معروف و نهى از منکر
س: آیا براى انسان پیگیرى و بدست آوردن مقامهایى که مىتواند در آنها به روند امر به معروف و نهى از منکر در جامعه کمک کند واجب است؟
ج) تحصیل پست و مقام به هر طریقى که باشد جهت انجام مسئولیتها در آینده واجب نیست ولى اگر اتفاقاً زمینه انجام واجب از قبیل امر به معروف و نهى ازمنکر پیش آمد، مبادرت بر انجام تکلیف، واجب است.