کد خبر:13655
پ

رساله آیت الله العظمی فاضل لنکرانی

امر به معروف و نهى از منکر مسأله : امر به معروف و نهى از منکر با شرائطى که ذکر […]

امر به معروف و نهى از منکر

مسأله : امر به معروف و نهى از منکر با شرائطى که ذکر خواهد شد، واجب است، و ترک آن معصیت است، و در مستحبات و مکروهات امر و نهى مستحب است.

مسأله : امر به معروف و نهى از منکر واجب کفائى مى باشد و در صورتى که بعضى از مکلّفین قیام به أن مى کنند از دیگران ساقط است، و اگر اقامه معروف و جلوگیرى از منکر موقوف بر اجتماع جمعى از مکلّفین باشد واجب است اجتماع کنند.

مسأله : اگر بعضى امر و نهى کنند و مؤثر نشود و بعض دیگر احتمال بدهند که امر یا نهى آنها مؤثر است واجب است امر و یا نهى کنند.

مسأله : در امر به معروف و نهى از منکر بیان مسأله شرعیه کفایت نمى کند، بلکه باید مکلف امر و نهى کند.

مسأله : در امر به معروف و نهى از منکر قصد قربت معتبر نیست، بلکه مقصود اقامه واجب و جلوگیرى از حرام است.

شرایط امر به معروف و نهى از منکر

مسأله : امر به معروف و نهى از منکر در صورتى که چهار شرط زیر وجود داشته باشد واجب مى شود:

اول: آن کسى که مى خواهد امر و نهى کند، بداند که آنچه شخص مکلّف بجا نمى آورد واجب است بجا آورد، و آنچه بجا مى آورد باید ترک کند. و بر کسى که معروف و منکر را نمى داند واجب نیست.

دوم: آن که احتمال بدهد امر و نهى او تأثیر مى کند، پس اگر بداند اثر نمى کند واجب نیست.

سوم: آن که بداند و یا اطمینان داشته باشد شخص معصیت کار بنا دارد که معصیت خود را تکرار کند، پس اگر بداند یا گمان کند یا احتمال عقلایى بدهد که تکرار نمى کند واجب نیست.

چهارم: آن که در امر و نهى مفسده اى نباشد، پس اگر بداند یا گمان کند که در اثر امر یا نهى ضرر جانى یا عرضى و آبروئى یا مالى قابل توجه به او مى رسد واجب نیست. بلکه اگر احتمال عقلائى بدهد که ضررهاى مذکور به او مى رسد واجب نیست. بلکه اگر بترسد که ضررى متوجه متعلقان او مى شود واجب نیست، بلکه با احتمال وقوع ضرر جانى یا عرضى و آبروئى یا مالى موجب حرج بر بعضى مؤمنین، واجب نمى شود بلکه در بسیارى از موارد حرام است.

مسأله : به طور کلى در امر به معروف و نهى از منکر انسان باید با توجه به اهمیت معروف یا منکر در مقایسه با ضرر یا مؤونه اى که امر به معروف و نهى از منکر دارد اقدام کند که اگر اهمیت معروف یا منکر کمتر از ضرر و مؤونه امر به معروف و نهى از منکر باشد واجب نیست بلکه جایز نیست. و اگر اهمیت معروف و منکر بسیار زیادتر از ضرر و مؤونه نهى از منکر و امر به معروف باشد واجب است، هر چند ضرر زیادى داشته باشد و حتى اگر متوقف بر بذل جان و مال باشد.

مسأله : اگر بدعتى در اسلام واقع شود مثل منکراتى که دولت هاى جائر انجام مى دهند به اسم دین مبین اسلام، واجب است خصوصاً بر علماء اسلام اظهار حق و انکار باطل، و اگر سکوت علماء اعلام موجب هتک مقام علم و موجب اسائه ظن به علماء اسلام شود واجب است اظهار حق به هر نحوى که ممکن است اگر چه بدانند تأثیر نمى کند.

مسأله : اگر سکوت علماء اعلام موجب تقویت ظالم شود یا موجب تأیید او گردد یا موجب جرأت او شود بر سایر محرمات، واجب است اظهار حق و انکار باطل اگر چه تأثیر فعلى نداشته باشد.

مراتب امر به معروف و نهى از منکر

مسأله : براى امر به معروف و نهى از منکر مراتبى است. و جائز نیست با حاصل شدن مقصود از مرتبه پائین، به مراتب دیگر عمل شود.

مسأله : مرتبه اول آن که با شخص معصیت کار طورى عمل شود که بفهمد براى ارتکاب او به معصیت، این برخورد با او شده است، مثل این که از او رو برگرداند، یا با چهره عبوس با او ملاقات کند، یا ترک مراوده با او کند و از او اعراض کند به نحوى که معلوم شود این امور براى آن است که او ترک معصیت کند و دیگر تکرار ننماید.

مسأله : اگر در این مرتبه درجاتى باشد با تأثیر درجه خفیف تر، به همان اکتفا کند، مثلا اگر با عدم تکلّم با او، مقصود حاصل مى شود، به همان اکتفا کند و به درجه بالاتر، عمل نکند، خصوصاً اگر طرف، شخصى است که این نحو عمل موجب هتک او مى شود.

مسأله : اگر اعراض نمودن و ترک معاشرت با معصیت کار موجب تخفیف معصیت مى شود یا احتمال بدهد که موجب تخفیف مى شود، واجب است.

مسأله : مرتبه دوم از امر به معروف و نهى از منکر، امر و نهى به زبان است، پس با احتمال تأثیر و حصول شرایط گذشته، واجب است اهل معصیت را نهى کنند، و تارک واجب را امر کنند که واجب را انجام دهد.

مسأله : اگر با موعظه و نصیحت، معصیت کار ترک مى کند معصیت را، لازم است اکتفاء به آن، و نباید از آن تجاوز کند.

مسأله : اگر نصیحت تأثیر ندارد، واجب است با احتمال تأثیر امر و نهى الزامى کند، و اگر تأثیر نمى کند مگر با تشدید در گفتار و تهدید بر مخالفت، لازم است لکن باید از دروغ و معصیت دیگر احتراز شود.

مسأله : جایز نیست براى جلوگیرى از معصیت، ارتکاب معصیت مثل فحش و

دروغ و اهانت، مگر آنکه معصیت، از چیزهایى باشد که مورد اهتمام شارع مقدس باشد و به آن راضى نباشد، مثل قتل نفس محترمه، در این صورت باید جلوگیرى کند به هر نحو که ممکن است.

مسأله : اگر عاصى ترک معصیت نمى کند مگر به جمع ما بین مرتبه اولى و ثانیه، واجب است جمع به اینکه هم از او اعراض کند، و ترک معاشرت نماید و با چهره عبوس با او ملاقات کند، و هم او را امر به معروف کند لفظاً و نهى کند لفظاً.

مسأله : مرتبه سوم توسل به زور و جبر است، پس اگر بداند یا اطمینان داشته باشد که ترک منکر نمى کند یا واجب را بجا نمى آورد مگر با اعمال زور و جبر، واجب است لکن باید تجاوز از قدر لازم نکند.

مسأله : اگر ممکن شود جلوگیرى از معصیت به اینکه بین شخص و معصیت حائل شود و با این نحو مانع از معصیت شود، لازم است اقتصار به آن اگر محذور آن کمتر از چیزهاى دیگر باشد.

مسأله : اگر جلوگیرى از معصیت توقف داشته باشد بر اینکه دست معصیت کار را بگیرد یا او را از محل معصیت بیرون کند یا در آلتى که به آن معصیت مى کند تصرف کند، جایز است، بلکه واجب است عمل کند.

مسأله : جایز نیست اموال محترمه معصیت کار را تلف کند مگر آنکه لازمه جلوگیرى از معصیت باشد، در این صورت اگر تلف کند احتیاط لازم آن است که مثل یا قیمت آن را بپردازد و در غیر این صورت، ضامن و معصیت کار است.

مسأله : اگر جلوگیرى از معصیت توقف داشته باشد بر حبس نمودن معصیت کار، در محلى یا منع نمودن از آنکه به محلى وارد شود، واجب است، با مراعات مقدار لازم و تجاوز ننمودن از آن.

مسأله : اگر توقف داشته باشد جلوگیرى از معصیت، بر کتک زدن و سخت گرفتن بر شخص معصیت کار، و در مضیقه قرار دادن او جایز است، لکن لازم است مراعات شود که زیاده روى نشود، و بهتر بلکه احتیاط لازم آنست که در این امر و نظیر آن اجازه از مجتهد جامع الشرایط گرفته شود.

مسأله : اگر جلوگیرى از منکرات و اقامه واجبات موقوف باشد بر جرح و قتل، جائز نیست مگر به اذن مجتهد جامع الشرائط با حصول شرائط آن.

مسأله : اگر منکر از امورى است که شارع اقدس به آن اهتمام مى دهد و به وقوع آن به هیچوجه راضى نیست، جایز است دفع آن بهر نحو که ممکن باشد، مثلا اگر کسى خواست یک شخص را که جایز القتل نیست بکُشد باید از او جلوگیرى کرد و اگر ممکن نیست دفاع از قتل مظلوم مگر به قتل ظالم، جائز است بلکه واجب است، و لازم نیست از مجتهد اذن حاصل نماید لکن باید مراعات شود که در صورت امکان جلوگیرى به نحو دیگرى که به قتل منجر نشود به آن نحو عمل کند، و اگر از حد لازم تجاوز کند معصیت کار و احکام متعدى بر او جارى خواهد شد

ارسال دیدگاه

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

کلید مقابل را فعال کنید